Annotasiya
“Dəhşət ucadan və inanılmaz yaxın” (ingiliscə “Extremely Loud & Incredibly Close”) – yəhudi əsilli amerikan yazıçısı Conatan Safran Foerin gülməli, zərif, faciəvi və gözəl şəkildə qurulmuş bu romanında coşqun uşaq təxəyyülünün nadinclik və şuxluğu, eyni zamanda şiddətli uşaq ağrısı var. Foerin yaratdığı Oskar Şellin doqquz yaşı olmasına baxmayaraq, o artıq zəmanənin fəlakətləri ilə üzləşib və öz təkrarolunmazlığını sübuta yetirib.
Karandaşın izi ilə
«Mən pasifistəm», yaşıdlarımın əksəriyyəti bu sözün mənasını bilmədiyindən, çevrildim və yerdə qalanlara dedim: «Hesab edirəm ki, insanı nəsil törətməkdən məhrum etmək düzgün deyil. Prinsipcə».
***
«Sənə sual verə bilərəm?» Ona tərəf döndüm və dedim: ««Sənə sual verə bilərəm?» ― bu artıq sualdır».
***
Məzəlidir hə? Ölülərin sayı artır, amma yerin ölçüsü dəyişmir. Tezliklə adamları basdırmağa yer qalmayacaq – bu o deməkdir? Keçən il doqquz yaşım tamam olanda nənəm National Geographic-ə abunə kartı hədiyyə etmişdi. Bir də ağ pencək vermişdi, çünki mən yalnız ağ şeylər geyinirəm. O da əynimə böyük oldu. Deməli, hələ çox gedəcək. Sonra iki səbəbdən xoşuma gələn babamın şəklini də hədiyyə etmişdi. Gedərkən bu şəkli niyə özü ilə aparmadığını soruşdum. O dedi: «Bəlkə istəyirmiş ki, sənə çatsın». Mən dedim: «Axı onda mənim mənfi otuz yaşım var idi». O dedi «Fərqi yoxdur». Qısası, National Geographic-dən oxuduğum ən zor şey o idi ki, hal-hazırda yer üzündə yaşayan insanların sayı bu vaxta qədər ölənlərin sayından çoxdur. Başqa sözlə desək, hamı birdən «Hamlet»i oynamaq istəsə, kimsə gözləməli olacaq, çünki hamıya kəllə çatmayacaq.
***
― Açarı de.
― Kim dedi ki, açar var?
― Açar həmişə var.
― Elmi cəhətdən sübut olunmayıb.
― Deməli, heç bir açar yoxdur?
― Əgər açarın yoxluğu açar deyilsə.
***
Sevinci daddım, hərçənd həddindən artıq az idi, məgər kifayət qədər sevinc olur? Əzabın sonu əzaba haqq qazandırmır, zira əzabın sonu olmur.
***
Fikirləşdim ki, gör nəyə çevrilmişəm, axmaq, necə axmaq və ağılsızam, necə vecsiz, necə yoxsul və yazığam, necə köməksizəm. Hətta saxladığım heyvanlar belə öz adlarını bilmir, bundan sonra mən nə adamam?
***
Həmin gecə çarpayıda uzanıb bir tərəfi Nyu-Yorkda hər yastığın altı ilə, digər tərəfi anbarla birləşdirilən xüsusi drenaj sistemi icad etdim. İnsanlar harda olurlarsa olsunlar, yatmamışdan qabaq ağlayanda yaşlar bir yerə axacaq, səhər isə meteoroloq göz yaşı anbarında suyun səviyyəsinin qalxıb-enməsi haqda məlumat verəcək. Və nyu-yorkluların ürəyində nə qədər ağrı olduğu hamıya məlum olacaq.
***
― Mənə quqlpleks sayda ehtiyat açar lazım olacaq.
― Quqlpleks?
― Quql dərəcədən quql.
― Quql?
― Bu, arxasında yüz sıfrı olan vahiddir.
***
Ancaq bir şeyi qeyd edə bilərəm: «Black» sözünün qırmızı qələmlə yazılması bir az qəribədir.
***
«Və sənin tonun xoşuma gəlmir». ― «Adi tondur». ― «Adi deyil, ittihamedicidir». ― «Mən heç «ittihamedici» sözünün mənasını bilmirəm, tonum necə elə ola bilər ki?»
***
― Nənə? Qəbul.
― Nədir, əzizim? Qəbul.
― Baba elə yaxşı adam idisə, niyə sən tərk etmişdi? Qəbul.
― O getmək istəmirdi. Elə etmək məcburiyyətində idi. Qəbul.
― Niyə məcburiyyətində idi? Qəbul.
― Bilmirəm. Qəbul.
― Və sən hirslənmirsən? Qəbul.
― Ona? Getdiyinə görə? Qəbul.
― Özünə. Niyə getdiyini bilmədiyinə görə. Qəbul.
***
Tanışlarını müəyyən edə bilən cihaz düzəltmək necə? Əgər küçədə gedən “Təcili tibbi yardım” maşınındakı adam ilə çöldəki adamların cihazları bir-birlərini müəyyən etməsəydi onda onun üstündə yazı yanardı:
NARAHAT OLMA! NARAHAT OLMA!
Yox əgər müəyyən etsəydi, onda maşının üstündə içəridəki adamın adı yanardı, ya da:
CİDDİ BİR ŞEY YOXDUR! CİDDİ BİR ŞEY YOXDUR!
yazısı, ciddi olsaydı, bu yazı yanardı:
BU CİDDİDİR! BU CİDDİDİR!
Bundan əlavə tanışlarını onları sevmə dərəcəsinə görə təsnif etmək olar və əgər “Təcili tibbi yardım”da olanın aparatı hamıdan çox istədiyi adamın və ya onu hamıdan çox istəyən adamın aparatını müəyyən edirsə və əgər “Təcili tibbi yardım”dakının vəziyyəti həqiqətən ağırdırsa, ölə bilərsə, onda belə bir yazı yana bilərdi:
ƏLVİDA! SƏNİ SEVİRƏM! ƏLVİDA! SƏNİ SEVİRƏM!
***
Bütün uşaqlar kimi keçmişin heç kimə lazım olmadığını fikirləşirdim. Təxmin etmirdim ki, keçmişə mən lazım ola bilərəm.
***
O yazmışdı: yenə uşaq olmaq istərdim, istərdim ki, bütün həyatım qabaqda olsun. Lazım olduğundan çox əzab çəkmişəm. Payıma düşən sevinc isə həmişə sevinc gətirməyib. İndi başqa cür yaşayardım. Sənin yaşda olanda babam mənə yaqut bilərzik almışdı. O böyük idi və qolumda oynayırdı. Qolbaq deyildi e, elə bil həmail idi. Sonralar babam boynuna aldı ki, zərgərdən belə etməsini özü xahiş edib. O istəyirdi ki, bilərzikin ölçüsü onun sevgisinin rəmzi olsun. Çoxlu yaqutlar – çox sevgi. Ancaq onu daşımaq işgəncə idi. Ümumiyyətlə, onu taxmırdım. Və sənə demək istədiyim əsas budur. Sənə bilərzik hədiyyə etmək qərarına gəlsəm, birinci iki dəfə biləyini ölçərdim.
Sevgilərlə
Nənən
***
Onun məni sevə bilib-bilməyəcəyi narahat etmirdi.
Məni narahat edən ona lazım olub-olmayacağım idi.
***
Evdəki tozun yetmiş faizinin epidermisimizin ən xırda hissələrindən ibarət olduğunu bilirsinizmi?
***
«Canlılardan yalnız insanlar qızarır, gülür, Allaha inanır, müharibə elan edir və öpüşür. Deməli, nə qədər çox öpüşsək, içimizdə bir o qədər insanlıq var». ― «Tez-tez müharibə elan etsək də?»
***
«və Cey Robert Oppengeymer…» ― «O kimdir ki?» ― «O, bombanı icad edib». ― «Hansı bombanı?» ― «Həmin bombanı». ― «Onda o görkəmli ixtiraçı deyil?!» ― «Görkəmli olmaq yaxşı olmaq demək deyil».
***
Bir də cüt nişan üzüyü dizaynını hazırlamışdım. Hər bir üzük barmağına taxıldığı adamın nəbzini ölçüb o biri üzüyə göndərir, o da ürək döyüntüsünü sinxronlaşdırma taktında qırmızı rəngdə yanırdı.
***
Boş vanna HEÇ NƏ idi, su ilə dolu vanna NƏSƏ.
***
Hərdən mənə elə gəlir ki, sanki yaşamadığım bütün bu həyatların yükü altında onurğamın necə əyildiyini eşidirəm.
***
Yalnız itirmək istədiklərimin qədrini bilirəm.
***
«Sənə doğru gedirdim, ― burnumu öz poxuma soxmaq üçün təkrarladım, ― zira səni görmək istəyirdim». Dil-boğaza qoymurdu. «İndi aydındır», ― yenidən danışa biləndə dedi. «Nə?» ― «Sənin bu altı gündə evdə olmamağın aydındır». Gülməyi dayandırdıq, içimə dünyanı çəkdim, onu baş-ayaq qoydum və sual formasında nəfəsimi verdim: «Mən sənin xoşuna gəlirəm?»
Əgər suyu axan, ruhu olan xüsusi məhlulla ki, o, reaksiya bu cür əşyaların vəhdətini ki, becərmək kimi, nəbzi, temperatur bədən və beyin tərəddüdləri ki, dəri sənin əhval-ruhiyyədən asılı olaraq rəngi dəyişdi? Sən nə vaxt həyəcanlı olur, dəri olacaq, görünmək, bəs nə vaxt acıqlandırılan, təbii ki, utanmaq, bəs nə vaxt sənin ürəyində akşakak.
Hər şey dərhal gördük ki sənin əhval, və biz bir-birimizlə ehtiyatlı olun olsa idi, çünki qıza bənövşəyi dəri ilə də danışa bilməyəcəksən ki, sənin gecikmələr çıxartdıq onu, amma əvəzində çiyninə çəhrayı dostunun mütləq içəcəksən və ona deyərsən: “Təbrik edirəm”!
Nə üçün bu daha faydalı tapıntı olardı ki, bu, ona görə idi ki, neçə dəfə olur, nə vaxt ki, sən bilirsən ki, səni müxtəlif hissləri ilə doldurur, amma onlarda baş çıxara bilməzsən. Görəsən, bu məni dəli eləyir? Və ya yalnız bir qədər gərginləşdirir? Və bu qarmaqarışıqlıq sənin əhvalını korlayır, sənin əhval-ruhiyyə olur, o itirilmiş insan boz səni çevirir. Görmək olar, onlar öz əlləri sayəsində isə mənim xüsusi suya tamaşa ediləcək ki, onlar – narıncı, həm də düşünməlidir: Mən xoşbəxtəm! Sən demə, bütün bu vaxt ərzində mən xoşbəxt idim! Çox rahatlanmışdım!
***
Biz eyni cür güldük – gülüşlə özünü başqasında tanımaq, oxşarlarım nə qədərdir?
***
O, indi evdədir, öz həyat hekayəsini yazır, o çap maşınında taqqıldadanda mən növbəti fəsillərin məzmunundan bixəbər çıxıb gedirəm.
***
Başa düşdüm ki, anan bu boşluğu görmür, o, ümumiyyətlə, heç nə görmür. Bilirdim ki, görmə qabiliyyəti zəifdir, gəzinti zamanı tez-tez əlimi sıxırdı, onun “gözlərim zəifləyir” deməsini eşidirdim, amma hesab edirdim ki, bu mənə toxunmaq üçün bir bəhanədir, köməyə çağırmamağının səbəbi haqda növbəti nitq, əgər onları görmürdüsə, bu qədər jurnal və qəzet nəyə lazım idi? Bəlkə bu onun kömək harayı idi? Bəlkə ona görə məhəccərdən yapışırdı, mənim yanımda xörək bişirməkdən, əynini dəyişməkdən, qapı açmaqdan imtina edirdi? Bəlkə ona görə əlinin altında qiraət üçün hər cür şey saxlayırdı ki, daha başqa heç nəyə baxmasın?
***
Onun əlini yanağıma qoydum, başımı çiyninə əydim – danışdığımız mövzuya uyğun (onun nəzərində) bu belə demək idi: “Bunu ayaqüstü oxuya bilmərəm ki. Yataq otağına aparıb tələsmədən, diqqətlə oxuyacam, sənin həyatın başqa cür qiymətləndirilə bilməz”. Ancaq söhbətin mövzusuna uyğun (mənim nəzərimdə) bu belə demək idi: “Mən sənə xəyanət etdim”.
***
Ona mənim məhəbbətimin isbatı lazımdır, hamıya da bu lazımdır, məhəbbətin özü deyil, isbatı, yəni o var, dəhlizdəki şkafda olan qəza dəstinin fənərinə lazımlı təzə batareyalar kimi.
***
Çöldə ağaclar yarpaqlarını tökürdü, içəridə biz daha bu cür həqiqətlərə əhəmiyyət vermirdik.
***
İki gün əvvəl o dedi ki, keçmişi bu günündən tez keçir. «Nə demək istəyirsən?» ― əllərimlə soruşdum, «Bizdə demək olar ki, heç nə baş vermir, ― o dedi, ― yaddaşım isə yaxşıdır». ― «Sən mağazamız haqda yaza bilərdin». ― «Vitrindəki hər brilyantı təsvir etmişəm». ― «Başqa insanlardan yaza bilərdin». ― «Mənim həyatım bir vaxtlar tanıdığım bütün insanların hekayəsidir». ― «Öz hisslərin haqda yaza bilərdin». O soruşdu: «Məgər həyatımla hisslərim eyni şey deyil?»
***
Bağışla ki, əhəmiyyətsiz hər şeyi unutmağa və əhəmiyyətli hər şeyi qoruyub saxlamağa qadir deyiləm.
***
Fikirləşdim: yaşamalı olmağın pisdir, ondan da pisi odur ki, bir dəfə yaşayırsan. Zira iki ömrüm olsaydı, birini onunla keçirərdim. Mənzildə onunla qalar, qapılardakı sxemləri cırar, onu yataqda saxlayar, «İki kökə verin» deyər, «Start spreading the news» oxuyar, «Ha-ha-ha!» gülər, «İmdad!» qışqırardım. Bu həyatı canlıların arasında keçirərdim.
***
Yüksək əyarlı axmaq, oğlan tualetində ən möhtəşəm onanist – sübutlarım var. Həm də o, disleksikdir.
***
MƏN. Məhkəmə səni sənin kimi güclü olmayanlarla lağ etdiyin; mən, Tübik və Minç kimi “botaniklər”ə gün verib, işıq vermədiyin; degeneratlarla məzələndiyin; heç kimin zəng etmədiyi insanlara zəng edib doladığın; ev heyvanları və qocaları qorxutduğun (öz aramızdır, halbuki onlar səndən ağıllıdırlar və çox bilirlər); məstanım olduğuna görə mənə güldüyün üçün günahkar hesab edir. Hə, bir də, necə zibillədiyini görmüşəm.
CİMMİ SNAYDER. Telefonda heç bir degeneratı dolamamışam.
MƏN. Səni ümumiyyətlə oğulluğa götürüblər.
CİMMİ SNAYDER. (Zalda valideynlərini axtarır)
MƏN. Və heç kim səni çox istəmir.
CİMMİ SNAYDER. (Gözləri yaşla dolur)
MƏN. Bir də sənin yan amiotrofik sklerozun var.
***
«İstəyirsən inan, istəyirsən inanma, ancaq mən də bir vaxtlar idealist olmuşam». Soruşdum ki, «idealist olmaq» nə deməkdir. «Bu öz əqidənə uyğun yaşamaq deməkdir». ― «Siz daha belə yaşamırsınız?» ― «Elə suallar var ki, daha özümə vermirəm».
***
Qərara gəldim ki, indi Uinston Çörçili tanımadığımı deməkdənsə, evə gedəndə onu Quqlda axtararam.
***
«Qəhvəniz var?» ― soruşdum. «Qəhvə!» ― «O boy artımının qarşını alır, yoxla ölümdən qorxuram».
***
«Güllə həmişə güllədir!» ― o dedi. «Axı daş da həmişə daşdır», ― mən dedim. O dedi: «Heç də!» Mənə elə gəldi ki, onu başa düşdüm, ancaq axıra kimi yox, ona görə stolun üstündə olan vazadakı qızılgülü göstərdim. «Bəs qızılgül həmişə qızılgüldür?» ― «Yox! Qızılgül qızılgüldən fərqlənir!» Sonra nədənsə «Something in the way she moves» mahnısı haqda fikirləşdim və soruşdum: «Bəs məhəbbət mahnıları həmişə məhəbbət mahnılarıdır?» O dedi: «Hə!» Bir anlıq fikrə daldım. «Bəs sevgi həmişə sevgidir?» O dedi: «Yox!»
***
«Hər şeydən yüz faiz əmin olmamaqdan yana kifayət qədər çox yaşamışam!»
***
«Onlara nə yazırsınız?» ― «İnsanın adını və bir sözlə bioqrafiyasını yazıram!» ― «Bircə sözlə?» ― «Hər birimizi bir sözə sığışdırmaq olar!»
«Henri Kissincer: müharibə!
Ornett Kolman: musiqi!
Çe Gevara: müharibə!
Cef Bezos: pul!
Filip Qaston: incəsənət!
Mahatma Qandi: müharibə!»
«O axı pasifist olub», ― dedim.
«Elədir ki var! Müharibə!
Artur Eş: tennis!
Tom Kruz: pul!
Eli Vayzel: müharibə!
Arnold Şvarsnegger: müharibə!
Marta Stüart: pul!
Rem Koolhaas: memarlıq!
Ariel Şaron: müharibə!
Mik Cagger: pul!
Yasir Ərəfat: müharibə!
Süzan Zontaq: fikir!
Volfhanq Pak: pul!
Papa İohan PavelII: müharibə!»
«Norma Cin Mortenson kimdir?» ― «Merilin Monro!» ― «Merilin Monro kimdir?» ― «Seks!»
***
O soruşdu ki, nə olub. «Heç nə, niyə onun adına vərəqə var, atamın adına yox?» ― «Necə yəni?» ― «Bu ədalətsizlikdir». ― «Nədir ədalətsizlik?» ― «Atam yaxşı adam olub, Məhəmməd Atta isə pis». ― «Nə olsun ki!» ― «O olsun ki, atam vərəqəyə layiqdir». ― «Niyə vərəqənin ləyaqət olduğunu düşünürsən?» ― «Çünki onunla bioqrafik cəhətdən görkəmli olursan». ― «Bunda yaxşı nə var ki!» ― «Mən görkəmli olmaq istəyirəm». ― «On haldan doqquzunda görkəmli insanlar ya pulla, ya da müharibə ilə əlaqəlidir!»
***
― Bilirsinizmi ki, axır 3500 ildə sivil dünya müharibəsiz 230 il keçirib?
― Bu 230 ili mənə de, onda sənə inanaram!
― Deyə bilmərəm, ancaq bilirəm ki, bu doğrudur.
― Özü də sən hansı sivil dünyadan danışırsan!
***
― Və siz həmişəlik evə döndünüz?
― Arvad müharibədən vacibdir! Ancaq dönəndə, evə girməmiş etdiyim ilk iş parka getdim və bu ağacı kəsdim! Gecə idi! Kiminsə məni saxlamağa cəhd göstərəcəyini gözlədim, ancaq heç kim cəhd göstərmədi! Hissə-hissə dartıb evə gətirdim! Ondan çarpayı düzəltdim! Arvadımla qalan bütün ömrümüzü onda paylaşdıq! Özümü belə gec dərk etdiyim üçün təəssüf edirəm!
― Axırıncı müharibəniz necə adlanırdı?
― Axırıncı müharibəm bu ağacla idi!
― Kim qalib gəldi?
― Balta! Həmişə o qalib gəlir!
***
Duşdan gələn suyu xüsusi məhlulla elə emal edə bilsək ki, o nəbz, bədən temperaturu və beyin dalğalarının məcmusuna reaksiya versin, necə olar? Əhval-ruhiyyəndən asılı olaraq dəri rəngin dəyişsin. Dəhşət həyəcanlı olanda dərin yaşıl olsun, hirsli olanda, sözsüz ki, qırmızı olsun, ürəyində aşakak olanda qəhvəyi olsun, ağlına nəsə yaxşı bir fikir gələndə göy olsun.
Hamı özünü necə hiss etdiyini görərdi. Və hamı bir-biri ilə ehtiyatla davranardı. Zira bənövşəyi dərili qıza deməyəcəksən ki, onun gec gəlmələri səni bezdirib, ancaq çəhrayı dostunun çiyninə mütləq vurub deyə bilərsən: «Təbrik edirəm!»
Bir də ona görə faydalı icad olardı ki, neçə dəfə olub, adamı müxtəlif hisslər bürüyür və sən onları ayırd edə bilmirsən. Bu səni hirsləndirirmi? Yoxsa bir balaca gərginlik yaradır? Bu qarmaqarışıqlıq əhvalını korlayır, əhvalın olur, səni itmiş boz adama çevirir. Mənim xüsusi suyum sayəsində isə əllərə baxıb, onların narıncı rəngdə olduğunu görüb fikirləşmək olar: Mən xoşbəxtəm! Sən demə, bütün bu vaxt ərzində mən xoşbəxt olmuşam! Necə yüngülləşdim!
***
Bir dəfə Rusiyada yerləşən bir kənd haqda reportaj yazmaq üçün getmişdim! Böyük şəhərlərdən köçürdülmüş rəssamlar arteli. Deyilənlərə görə, orda hər yerdə şəkillər asılmışdı. Bütün divarlardan! Onlar tavanlarda, qablarda, pəncərələrdə, abajurlarda çəkirdilər. Bu etiraz forması idi? Yoxsa özünüifadə üsulu? Onlar yaxşı çəkirdilər, ya da bunun ümumiyyətlə əhəmiyyəti yoxdur. Hər şeyi öz gözlərimlə görmək istəyirdim. Dünya onları tanımalı idi! Mən elə bu cür reportajlardan yana yaşayırdım. Elə mənim gəlişimdən bir neçə gün əvvəl Stalin bu artel haqqında öyrənir və öz qoçularını ora yollayıb, əmr edir ki, rəssamların əllərini sındırsınlar. Bu onları öldürməkdən də betər idi. Oskar, dəhşətli mənzərə ilə üz-üzə qalmışdım: tez-bazar şinlərə salınmış, zombi kimi qabağa uzadılmış əllər! Onlar heç yemək də yeyə bilmirdilər, çünki əllərini ağızlarına apara bilmirdilər. Səncə onlar nə elədilər? ― «Aclıqdan öldülər?» ― «Bir-birlərini yedirməyə başladılar! Cəhənnəmi cənnətdən ayıran da elə budur! Cəhənnəmdə aclıqdan ölürük! Cənnətdə bir-birimizi yedizdiririk!»
***
Bizə yer lazım idi. Onun heyvanları üçün yer, bizim üçün yer və bizim aramızda yer.
***
O heç vaxt fotoaparatla şəklimi çəkməyib, zira həyatımızı sığortalamamışdıq.
***
Biz nəyik? HEÇ NƏ yoxsa NƏSƏ?
***
Ürəksiz olmaq istədiyin şeydən üzünü çevirəndə olur. Utanmaq isə istəmədiyin şeydən üzünü çevirəndə olur.
***
― Yorulmuşam. Yırtılmamışam, deşik açılana kimi sürtülmüşəm. Bir səhər yuxudan ayılıb “daha çörək bişirə bilmərəm” deyən qadın kimi.
― Sən heç çörək bişirməmisən axı.
***
Düzgün ayda açılmamış təqvim.
***
Ömrüm boyu daha az hiss etməyi öyrənirəm.
Hər gün daha az hiss edirəm.
Bu qocalıqdır? Yoxda daha pis bir şey?
Sevincdən uzaqlaşmadan, kədərdən uzaqlaşmaq olmaz.
***
Saniyənin onillikdən tez olduğunu fikirləşənlər mənim həyatımı başa düşməz.
***
Niyə gedirsən?
O yazdı: Necə yaşamaq lazım olduğunu bilmirəm.
Mən də bilmirəm, amma cəhd göstərirəm.
Necə cəhd göstərmək lazım olduğunu da bilmirəm.
***
O bizə dönə-dönə deyirdi ki, hər şey yaxşı olacaq. Uşaq idim, amma bilirdim ki, hər şey yaxşı olmayacaq. O yalançı deyildi. O ata idi.
***
Mən barmağımla göstərdim: «başqa həyatda başqa insan olsaydım, başqa cür edərdim».
O barmağı ilə göstərdi: «hərdən ondan düşmək istəyirsən».
Mən barmağımla göstərdim: «özünü anlamamaq normaldır».
O barmağı ilə göstərdi: «necə kədərlidir».
Mən barmağımla göstərdim: «şirniyyatdan heç vaxt imtina etməmişəm».
O barmağı ilə göstərdi: «ağlayırdım, və ağlayırdım, ağlayırdım».
Mən barmağımla göstərdim: «ağlama».
O barmağı ilə göstərdi: «sınmış və təşviş içində».
Mən barmağımla göstərdim: «necə kədərlidir».
O barmağı ilə göstərdi: «sınmış və təşviş içində».
Mən barmağımla göstərdim: «Nəsə».
O barmağı ilə göstərdi: «Heç nə».
Mən barmağımla göstərdim: «Nəsə».
Ancaq heç birimiz barmağımızla «sevgilərlə»ni göstərmədik.
***
Cimmi Snayder əlini qaldırdı. Onu çağırdım, o soruşdu: «Sən niyə belə tormozsan?» Sualın ritorik sual olub-olmadığını soruşdum.
***
Leyləklərin uşaq gətirmədiyini başa düşmək üçün onlar haqda kifayət qədər çox bilirəm.
***
― Göbək.
― Qarnın anusu?
― Əla.
― Ev.
― Hamının olduğu yer.
― Narahatlıq.
― Ata.
***
«Əzizim Anna, dünyada ən uzun söykəmə nərdivanın üstündə olan evdə məskunlaşacağıq».«Əzizim Anna, təpənin yamacındakı mağarada məskən salacağıq». «Əzizim Anna, divarsız evə yerləşəcəyik ki, hara gediriksə gedək, evimiz olsun».
***
Leşvitser körpüsünün ətəyində öldüyümü düşünəndə beynimdə bir fikir var idi: Düşün. Fikirlər məni həyata qaytardı. Amma indi sağam və fikirlər məni öldürür.
***
Sənsiz güclü olmağıma ehtiyac yox idi, və mən də zəif oldum.
***
Əfsus. Onun dodaqları. Sənin mahnıların.
***
Qapı açıq idi, ancaq içimdə başqa bir hiss var idi, sanki aramızda başqa, gözəgörünməz qapı var idi: mən nə danışacağımı bilmirdim, o nə yazacağını.
***
Soruşdum ki, doğrudanmı Nyu-Yorku sevir, yoxsa belə maykanı elə-belə geyinir. O, həyəcandan güldü. Gördüm ki, başa düşmədi və mənim ingiliscə danışmağımdan dolayı nədənsə özünü günahkar hiss etdi. Barmağımla maykasını göstərdim. «Siz? Həqiqətən? Nyu-Yorku? Sevirsiniz?» O dedi: «Nyu-York?» Mən dedim: «Sizin maykanız». O, maykasına baxdı. N-nı göstərib «Nyu» dedim, sonra Y-nı göstərib «York» dedim. O sanki çaşmışdı, ya da utanırdı, ya da təəccüblənmişdi və hətta pərt də olmuşdu. Onu bürüyən hissi başa düşmürdüm, çünki onun duyğu dilini bilmirdim. «Mən Nyu-York bilmirdim. ny çin dilində «sən» deməkdir. Fikirləşirdim «Mən səni sevirəm» deməkdir». Yalnız onda divardan asılmış «I<3NY» plakatını, qapının üstündəki «I<3NY» bayrağını, «I<3NY» yazılmış qab dəsmalını, mətbəx stolunda lanç üçün «I<3NY» konteynerini gördüm. Soruşdum: «Onda niyə hamını belə çox sevirsiniz?»
***
Əlbəttə, müxtəlif cür ölməyin mümkünlülüyü qorxuludur. Eyni zamanda qorxulu da deyil, çünki ətrafda bu qədər insan var.
***
«Müqəddəs Elma odu ― zor şeydir!» ― «Burda öpüşən sevgililər hərdən dodaqlarında xırda elektrik qığılcımları hiss edirlər».
***
Məgər cavabı biləndə məhəbbətdir?
***
Tapançanın qoburuna hirs sensoru qoyulsa necə olar? Hirsli olduğun təqdirdə, o heç polislərdə də atəş açmasın.
***
Gedişi bağışlamaq olar, bəs qayıdışı necə bağışlayasan?
***
Bu dəftər çox nazikdir. Sənə deməli olduqlarımın hamısı ona yerləşməz. Xırda yaza bilərəm, hər vərəqi iki hissəyə ayıra bilərəm, yazdıqlarımın üstündən bir də yaza bilərəm, bəs sonra?
***
Həmin gecə ananla sevişdik. Mən dönəndən sonra ilk, həyatımızda son dəfə. Bunun axırıncı dəfə olduğunu düşünmürdüm. Annanı axırıncı dəfə öpürdüm, valideynlərimi axırıncı dəfə görürdüm, axırıncı dəfə danışırdım. Bəs niyə axırıncıymış kimi yaşaya bilmədim? Niyə həmişə gələcəyə inandım?
***
― Əriniz hardadır?
― O daha mənim ərim deyil.
― Mən. Heç nə. BAŞA DÜŞMÜRƏM!
― O mənim keçmiş ərimdir.
― O hardadır?
― İşdə?
― Bazar günü axşam?
― O xarici bazarla məşğuldur.
― Nə?
― Yaponiyada artıq bazar ertəsi səhərdir.
***
― Yaxşı olardı ki, sən onu tapasan, nəinki mən açarı.
― Yaxşı olardı ki, heç birimiz axtarışa çıxmazdıq.
― Haqlısan.
***
Hər halda, okeanın müxtəlif tərəflərində yaşamağımız ədalətsizlikdir. Bu dünyada ədalətsizlik azmış kimi.
***
Mənim yuxumda yaz yaydan sonra gəlirdi, yay payızdan, payız qışdan, qış yazdan.
***
Mənim yuxumda rəssamlar yaşıldan sarı və göy alırdılar.
Qəhvəyidən göy qurşağı.
***
Onunla olmaq istəyirdim.
Kimləsə.
Babanı sevirdimmi, bilmirəm.
Tək olmamağı sevirdim.
***
― Heç vaxt sahib olmamaqdansa, itirmək yaxşıdır.
― Sahib olmadan itirmişəm.
***
Mənim yuxumda insanlar növbəti mübahisələrə görə üzr istəyir, şamlar nəfəsdən alovlanırdı.
***
Ətrafımızda həyat qaynayırdı, aramızda yox.
***
Hara və haradansız.
Nəsə və heç nəsiz.
Hə və yoxsuz.
Yuxum lap başa gəldi.
***
Yuxumun sonunda Həvva almanı ağacın budağından asdı. Ağac torpağa qarışdı. Buğdaya çevrilən cücərti oldu.
Tanrı torpağı və suyu, göyü və suyu, suyu və suyu, gecə və gündüzü, heç nə və nəsəni birləşdirdi.
O dedi: işıq olsun.
Və qaranlıq oldu.
***
Sözlərimizin arasında fasilələr uzandı.
Danışırıq yoxsa susuruq – başa düşmək çətin oldu.
***
Sevdiyin adama necə səni sevirəm deyəsən ki?
***
Tabutu açdım.
Yenə təəccübləndim. Və yenə də anlamadım niyə. Atamı orda görməyib təəccübləndim. Beynimdə, sözsüz, bilirdim ki, o orda olmayacaq, ancaq ürəyimdə, görünür, yenə də ümid edirdim. Bəlkə gördüyüm boşluğun inanılmazlığına heyrətləndim. Mənə elə gəldi ki, bu sözün lüğətdəki mənasına baxırdım.
***
― Oğlumu itirmişəm.
― İtirmisiz?
Sol ovucunu göstərdi.
― O necə ölüb?
― Mən onu o ölməmişdən qabaq itirmişdim.
― Necə?
― Mən çıxıb getmişdim.
― Niyə?
O yazdı:
― Qorxudan.
― Hansı qorxudan?
― Onu itirmək qorxusundan.
― Onun ölməyindən qorxurdunuz?
― Onun yaşamalı olduğundan qorxurdum.
― Niyə?
― Yaşamaq ölməkdən qorxuludur.
***
Daldan qabağa «Heç nə» deyərdim.
Daldan qabağa «Nə deyirsən, qoca?» deyərdi.
Daldan qabağa «Ata?» deyərdim, və bu adi «Ata» kimi səslənərdi.
O, mənə konserv bankaları səsi ilə başlayan Altıncı dairə haqda danışardı. Və başlıq ilə sonlandırardı, «Mən səni sevirəm»dən «Qədim zamanlara»a…
Tərcümə: Lamiyə Göycəyeva
