Annotasiya
“Dumanlı qitələr atlası” (türkcə “Puslu kıtalar atlası“) – türk yazıçısı İhsan Oktay Anarın 1955-ci ildə işıq üzü görən ilk romanıdır. Əsərdə Osmanlı imperiyası fərqli bucaqdan təsvir edilir. Müəllif imperiya tarixinin sadəcə müharibələrdən, zəfərlərdən ibarət olmadığını, bu ərazidə fərqli milləti, mədəniyyəti və dini təmsil edən bir çox insanın yaşadığı göstərir.
Postmodernist nəsrin ən yaxşı nümunələrindən biri hesab edilən “Dumanlı qitələr atlası” müxtəlif kiçik hekayələr üzərində qurulub. Süjetin sonuna doğru bu hekayələr bir nöqtədə kəsişir və bütöv tablo meydana çıxır.
Karandaşın izi ilə
Ey kor! Gözlərini aç, yuxudan oyan artıq. Simurqu görə bilməsən də, barı kiçik bir sərçəni gör. Qaf dağına çata bilməsən də, heç olmasa evdən çıxıb çölləri gəz. Böcəkləri, quşları, çiçəkləri və təpələri seyr et! Əl çək dünyanın xəritəsini düzəltmək sevdasından! Sağlığında daş üstə daş qoy! Bütün günü evdə oturub gülləri və bülbülləri görməyən bir insan dünyanı haradan görəcək?!
***
Mən də öz yolumu tutdum – dünyanı yuxularımla kəşf etməyə çalışdım. Bu, kifayət qədər cəsur olmamağımın bir əlamətidir, yəqin ki. Sənin də eyni səhvi eləməyinə bais olmaq istəmirəm. Sənə icazə verirəm. Get və görə bilmədiklərimi gör, toxuna bilmədiklərimə toxun, sevə bilmədiklərimi sev və hətta bu atanın çəkməyə cəsarət etmədiyi əziyyətləri çək. Dünyadan və onun min bir hadisəsindən qorxma.
***
Məhz bu anda insanların dünyaya biganə münasibətinin səbəbini, atasının sözlərinin mənasını başa düşdü: insanların dünyada qorxduğu yeganə şey öyrənməkdi. Ağrını, susuzluğu, aclığı və kədəri öyrənmək onların yuxusunu qaçırır, rahatlığını pozur. Ona görə də daha rahat döşəklərə, daha dadlı yeməklərə və daha şən dostlara pənah aparırlar. Onların bu biganəliyi bəzən o həddə çatırdı ki, qızıl və gümüşdən, zövq və səfadan, ləzzət və şəhvətdən bir dünya qurur, tale və iztirab düşüncələrini yaxına buraxmırdılar.
***
Dünyanı müşahidə etmək həqiqi ibadətdir. Hər bir insan dünyanı bu və ya digər şəkildə oxumalıdır. Dünyanı müşahidə etmək üçün bir yol vardı, o da macəraya atılmaq idi. Yaşadıqları, gördükləri və öyrəndikləri nə qədər ağrılı olsa da, macəra bəşər övladı üçün böyük bir nemət idi. Çünki dünyada ən böyük xoşbəxtlik bu dünyanı müşahidə etmək idi.
***
Düşünürəm, amma var olan təkcə mən deyiləm. Düşündüyüm üçün gerçəkdə sizlər varsınız, sizlər və yaşadığınız dünya.
***
Bir insanın səhv etdiyi anda sərvətini, hətta həyatını itirmək qorxusu yoxdursa, onun fikrinə etibar eləmək olmaz. Çünki mal-mülkü, canı və əzizləri təhlükə qarşısında olmayan bir insan düzgün düşünə bilməz. Biliyin təhlükə ilə ölçüldüyünü söyləyəndə bunu nəzərdə tuturdum.
Tərcümə: İmanyar Quliyev
