Annotasiya
“Frankenşteyn və ya müasir Promotey” (ingiliscə “Frankenstein or The Modern Prometheus“) – ingilis yazıçısı Meri Şellinin anonim şəkildə 1818-ci ildə çapdan çıxan romanıdır. Əsər epistolyar qotik janrda qələmə alınıb. Kitabda alim Viktor Frankenşteynin həyatından, elmi fəaliyyətindən bəhs edilir. O, müəlliminin təsiri ilə həyat və ölümün səbəblərini araşdırır. Saysız-hesabsız təcrübələr həyata keçirir. Nəticədə topladığı insan cəsədlərinin hissələrini diriltməyi bacarır və nəhəng insan yaradır. Amma yaratdığı məxluqun simasını görəndə qorxusundan qaçıb uzaqlaşır. Lakin adsız Bədheybət öz idbarlığı, eybəcərliyi ucbatından insanlar tərəfindən qəbul edilmir. O da öz növbəsində qarabaqara yaradıcısını izləməyə başlayır.
Karandaşın izi ilə
Cəsarətim və əzmim sarsılmaz, lakin ümidlərim tərəddüdlü, hisslərim durğundur.
***
Qərarlarım mənim taleyimdir.
***
İnan ki, dünyanın doğma şəhərindən ibarət olduğuna inanan insan təbiətin icazə verdiyindən daha böyük olmağa can atan insandan daha xoşbəxtdir.
***
Əgər özünüzü həsr etdiyiniz məşğuliyyət sizin sevgi hisslərinizi zəiflədir və saf zövqlərinizdən ləzzət almağınıza əngəl törədirsə, bu məşğuliyyət qeyri-məqbul, qısası insan təbiətinə ziddir.
***
Viktor, əgər səhv düzə bu qədər bənzəyirsə, axı kim mütləq xoşbəxtliyə zəmanət verə bilər?
***
Bu əzəmətli və möhtəşəm mənzərələr mənə çox böyük təsəlli verdi. Daha artığını təsəvvür etmirdim. Kədərimi tamam dəf etməsə də, onu cilovlayıb yüngülləşdirdi, məni kiçiklik hissinin əlindən çəkib aldı.
***
Və sən, mənim xaliqim, mənə nifrət edir, məni iyrənərək özündən qovursan. Halbuki bilirsən, mən sənin əsərinəm və ikimizdən biri yox olmayana qədər məndən qopmağın mümkün deyil.
***
Hər yerdə xoşbəxtlik görürəm. Lakin mənə qəti şəkildə bu xoşbəxtliyə daxil olmaq qadağandır. Xeyirxah və yaxşı biri idim. İztirablarım məni caniyə çevirdi. Mənə xoşbəxtlik ver və mən yenidən ləyaqətli olum.
***
İnsan, həqiqətən, bu qədər güclü, bu qədər fəzilətli, ali, eyni zamanda bu qədər qəddar və nanəcib idimi?
***
Əsərdəki bir çox məqamları dəhşətli bənzərliyinə görə öz halımla müqayisə edirdim. Adəm kimi, mən də başqa varlıqlarla açıq-aşkar heç bir əlaqə olmadan yaradılmışdım. Bütün digər hallarda isə onun vəziyyəti mənimkindən tamam fərqlənirdi. Tanrı onu öz əlləri ilə mükəmməl varlıq kimi yaratmışdı, xoşbəxtlik və rifah içində idi, yaradıcısının xüsusi himayəsi ilə qorunurdu. Özündən daha üstün təbiətli varlıqlarla ünsiyyət qurur, onlardan yeni biliklər öyrənirdi. Buna icazəsi var idi. Mən isə biçarə, köməksiz və tənha idim. Çox vaxt düşünürdüm ki, mənim vəziyyətimə ən uyğun simvil iblisdir. Hamilərimin xoşbəxtliyini gördükdə içimdə eynilə onun kimi həsədin acı toxumları cücərirdi.
***
Mənfur yaradıcı! Belə iyrənc bədheybəti niyə yaratdın axı? Hətta sən özün belə ikrahla qaçdın məndən! Tanrı insanı rəhmlə, öz surəti kimi gözəl və füsunkar yaratmışdı. Mənim bədənim isə yaradılışların ən iyrənci idi. Mənə ən çox oxşayan birindən də dəfələrlə qorxuncam. İblisin belə öz dostları, ona heyranlıq duyan, onu ürəkləndirən şeytan yoldaşları var. Mən isə tənhayam və tərk edilmişəm.
***
İnsan üçün unutmaqdan asan nə var axı?
***
Həyat inadcıldır və ən pis vaxtda belə insanı yaşamağa səsləyir.
***
İnsan ruhunu qəfildən baş verən böyük və ani dəyişiklik qədər heç nə incidə bilməz.
***
İndiki binəva halında belə bu qədər nəcib, bu qədər ilahidirsə, gör şad-xürrəm günlərində necə möhtəşəm bir varlıq olub! Mənə elə gəlir ki, o da öz dəyərini bilir, çöküşünün dəhşətindən xəbərdardır.
***
İstənilən halda qovulmuş mələk xəbis şeytana çevrilir.
Tərcümə: İsmayıl Məmmədov
