Annotasiya
“Tiffanidə səhər yeməyi” (ingiliscə “Breakfast at Tiffany’s”) – amerikan yazıçısı Truman Kapotenin romanı. 1958-ci ildə çap olunmuşdur. Novellada Holli Qolaytli ilə əsəri nəql edən adsız qəhrəmanın bir illik dostluğundan söhbət açılır. Adsız qəhrəman şöhrətpərəst yazıçıdır. Holli onunla öz həyat dramını və fikirlərini bölüşür. Və sonrada bu fikirlər, bu həyat romana çevrilir.
Karandaşın izi ilə
Bütün ürəksıxıcılığına baxmayaraq, bu mənzil mənim ilk şəxsi mənzilim idi. Orda kitablarım, içi çərtilməli karandaşlarla dolu stəkanlar, – bir sözlə, yazıçı olmaq üçün məncə hər şey var idi.
***
Co Bell çətin adamdır. Özü də boynuna alır. Bunu subay olması və mədəsindəki turşuluğun çox olması ilə izah edir.
***
Əhvalat ona afrikan, tarabar və lal-kar dilinin qarışığında izah edildi.
***
– Gör neçə il keçib, – barmaqları ilə saymağa başladı, barmaqları bəs eləmədi.
***
– İndi o hardadır, görəsən?
– Ölüb. Ya da dəlixanadadır. Ya da ərə gedib. Yəqin, ərə gedib, sakitləşib, bəlkə də burda, bizə yaxın bir yerdə yaşayır.
O fikrə getdi.
– Yox, – dedi və başını yellədi. – Niyəsini sizə deyəcəm. Buralarda olsaydı, onunla rastlaşardıq. Piyada gəzməyi xoşlayan adam götürün, məsələn, məni; Beləliklə, bu adam artıq on ya on iki ildir ki, küçələri dolaşır və elə hey fikirləşir ki, bəlkə onu gördü, ancaq onunla rastlaşmır – məgər, aydın deyil ki, o bu şəhərdə yaşamır? Həmişə onu xatırladan qadınlar görürəm…Gah yastı balaca dal…Belini düz tutub tez-tez gəzən istənilən arıq qız…- Sanki mənim ona diqqətlə qulaq asdığıma əmin olmaq üçün susdu. – Düşünürsünüz ki, havalanmışam?
– Sadəcə bilmirdim ki, siz onu sevirsiniz. Belə sevirsiniz.
***
Bunsuz da sevmək olar. Onda adam sənə yad olacaq – yad, amma dost.
***
Qapısının ağzındakı zibil yeşiyi məni agah etdi ki, xanım Holaytlinin mütaliəsini bulvar qəzetləri, turist prospektləri və ulduz falları təşkil edir, həvəskar “Pikiün” siqaretlərini çəkməyi xoşlayır, pendir və qızardılmış kökəylə qidalanır və saçının rəngi öz əllərinin əməyidir.
***
Mən – yox. Mən heç vaxt heç nəyə öyrəşmirəm. Kimki öyrəşir, rahatca ölə bilər.
***
– Yeri gəlmişkən, Heminquey qocadır?
– Deyəsən, qırx yaşı keçib.
– Yarayar. Məni qırx iki yaşdan kiçik kişilər maraqlandırmır. Axmaq bir tanışım həmişə məni dilə tutur ki, psixoanalitikin yanına gedim. Deyir ki, məndə Edip kompleksi var. Hamısı boş sözlərdir. Sadəcə özümü yaşlı kişilərə öyrəşdirmişəm. Həyatımda etdiyim ən ağıllı şey. Somerset Moemin neçə yaşı var?
– Dəqiq bilmirəm. Altmışdan yuxarı olar.
– Yarayar. Heç vaxt yazıçı ilə eşq macəram olmayıb.
***
– Deyin görüm, siz əsl yazıçısınız?
– Əsl nə deməkdir?
– Belə deyək, kimsə sizin yazdığınızı alır?
***
Təbii, lesbiyanlara qarşı deyiləm. Onlardan heç qorxmuram da. Ancaq lesbiyanlar haqda hekayələr dişlərimi ağrıdır. Özümü onların yerində təsəvvür edə bilmirəm.
***
– Bu gün neçənci gündür?
– Cümə axşamı.
– Cümə axşamı! Pərvərdigara. Yox, bu dəhşətdir.
– Burda dəhşətlik nə var ki?
– Heç nə. Sadəcə hər dəfə cümə axşamının yaxınlaşdığını unuduram.
***
Uşaqları da sevirəm, əsasən rəngliləri.
***
Adı Salli Tamatodur və mən ivritcə, onun ingiliscə danışdığından yaxşı danışıram.
***
Qızıl dişlər olmasa, lap rahibə oxşayardı.
***
Sevimli qoca Salli çoxdan mənə «а la distance» heyran olurdu.
***
Həyatıma sıxıntı, təlaş daxil oldu, ancaq içimdə köhnə dostlarımı görmək arzusu baş qaldırmadı – onlar şit, duzsuz, şəkərsiz pəhriz kimi idilər.
***
Benni onla evlənmək istəyirdi, ancaq o Benniyə getmədi; Benni minlikləri göyə sovurdu, onu psixiatrların yanına apardı. Hətta, məşhur, yalnız almanca danışan, eşidirsiniz, o da əllərini yellədi.
***
– Amma cavandır. Və qarşıda onu uzun cavanlıq gözləyir.
***
Aksentini düzətməyə bir il getdi. Biz neylədik? Məcbur etdik ki, fransız dili kurslarına getsin. O, özünü guya fransız dili bilir kimi göstərməyi öyrənəndən sonra, ona özünü guya ingilis dili bilir kimi göstərmək də asan oldu.
***
Beysbol reportajlarına qulaq asmaqdan zəhləm gedir. Ancaq ümumi inkişaf üçün məcburam. Axı kişilərin söhbət mövzuları azdır. Beysbol deyilsə, atlardır. Yox əgər kişini nə o, nə o biri maraqlandırmırsa, onda işlərim fırıxdır – onu qadınlar da maraqlandırmır.
***
– Bu sənin üçün şansdır, mənə inana bilərsən.
– İnanıram. Ancaq bu onun üçün də şansdırmı – sual budur.
***
Axı dəqiq bilirdim ki, ulduz olmayacam. Bu çox çətindir, əgər ağlın varsa, həm də iyrəncdir.
***
Öz yerimi tapdığıma əmin olmayınca, heç nə saxlamaq istəmirəm. Hələ bilmirəm, ora haradır. Ancaq haraya oxşayır, onu bilirəm. Tiffaniyə oxşayır.
***
Qırx yaşın tamam olmamış brilyant taxmaq zövqsüzlükdür. Qırxda da təhlükəlidir. Onlar yalnız qoca qarıların üstündə əsl brilyant kimi görünür.
***
– Bura bax, özündən çıxdığın günlər olur?
– Kədərlənməyi deyirsən?
– Yox, – o asta-asta dedi. – Kədər ya kökəldiyin, ya da uzun müddət yağış yağanda olur. Kədərlisən – bu qədər. Özündən çıxmaq isə o deməkdir ki, artıq səbir kasan dolub. Qorxursan, qorxudan bütün tərsən, nədən qorxursan – heç özün də bilmirsən. Qorxursan ki, dəhşətli nəsə baş verəcək, ancaq nə baş verəcək bilmirsən.
***
Məgər bu qədər mehriban, yaxşı geyinmiş, gümüş və timsah dərisindən olan pul çantası kimi gözəl iy verən insanların arasında başına nəsə pis iş gələ bilər?
***
O, idbarlıq üzərindəki qələbəni təcəssüm edirdi. Hərdən əsl gözəllikdən də əyləncəli hadisə. Çünki heç olmasa onda gözlənilməzlik var.
***
Bütün bunları ingilis kostyumu, odekolonun təzə iyi və latın amerikalılarda nadir rast gəlinən utancaqlıq tamamlayırdı.
***
– Fred də əsgərdir, – Holli dedi. – Ancaq çətin ona heykəl qoysunlar. Bəlkə də qoydular. Deyirlər, insan nə qədər axmaqdırsa, bir o qədər cəsarətlidir. O isə kifayət qədər axmaqdır.
– Fred – yuxarıda qalan oğlandır? Onun əsgər olduğunu bilmirdim. Axmağa isə oxşayır.
– Burnunu hər yerə soxur. Axmaq deyil. Başqasının pəncərəsinin o tayında baş verənlərə baxmaqdan yana dəridən qabıqdan çıxır, – burnunu şüşəyə yapışdıran hər kəsin isə axmaq görünüşü var.
***
– O dişləyir?
– Dişləyir?
– Yataqda.
– Yox. Dişləməlidir? – Sonra məzəmmətlə əlavə etdi: – Ancaq o gülür.
– Yaxşıdır. Bu düzgün yanaşmadır. Kişilər buna məzhəkə ilə yanaşanda xoşum gəlir, yoxsa çoxu fısıldamaqdan başqa bir işə yaramır.
***
Gələcək haqda düşünüb keçmişdən danışırdım.
***
Bələdçimiz valehedici idi – yarıdan çoxu zənci, qalanı çinli. Baxmayaraq ki, hər ikisinə etinasız yanaşıram, amma bələdçi heç də pis deyildi.
***
– Mənə elə şey de ki, – sakitcə dedim,- sənin fikrincə onda məna olsun.
– “Uğultulu aşırım”, – fikirləşmədən dedi.
– Axmaqlıqdır. Dahi əsərlə müqayisə edirsən.
– Aha, dahi, düzdür? “Mənim vəhşi Ketim”. Ağlamaqdan gözüm qızarmışdı. Ona on dəfə baxmışam.
– A-a…-yüngül bir nəfəs alıb söylədim,-a-a…-tərbiyəsizcəsinə səsimi qaldıraraq, – kinosu!
***
Hamıya öz üstünlüyünü hiss etmək xoşdur. Amma bunun üçün nəsə bir əsasları olsa pis olmazdı.
***
– Məgər varlanmaq istəmirsən?
– Planların elə uzağa getmir.
***
Bahalı fantaziyaların var. Çətin kimsə sənə quş üçün qəfəs hədiyyə etmək istəsin.
***
– Burdan qapıya çatmağa sənə dörd saniyə lazımdır. Mən sənə iki saniyə verirəm.
***
Əhvalat inanılacaq dərəcədə inanılmaz idi.
***
– Bu gün içməyə tez başlamısınız.
– Bu gün bazar günüdür, cənab Bell. Bazar günləri saatlar geri qalır.
***
Vəhşi heyvanları sevmək lazım deyil: onları nə qədər çox sevirsən, onlar bir o qədər güclü olurlar. Kifayət qədər güc topladıqdan sonra isə meşəyə qaçırlar. Ya da ağaca dırmaşırlar. Sonra daha hündür ağaca. Sonra səmaya. Cənab Bell, hər şey bax belə qurtarır. Vəhşi heyvanı sevsən, işin-gücün səmaya baxmaq olacaq. Əziz Dok, inan mənə səmaya baxmaq, orda yaşamaqdan yaxşıdır.
***
Əlbəttə, fahişələrə qarşı heç bir qəsd-qərəzliyim yoxdur. Bir şeydən başqa: onlardan kiminsə, bəlkə də, təmiz dili ola bilər, ancaq heç birinin təmiz ürəyi yoxdur. Məncə hər hansı bir adamla yata və buna görə pul ödəməsinə icazə verə bilərsən, ancaq heç olmasa özünü inandır ki, həmin adamı sevirsən.
***
Məhəbbətə qadağa olmamalıdır. Mən belə fikirləşirəm. Özüdə indi, bunun nə olduğunu başa düşməyə başladığım bir vaxtda.
***
O vaxt özünü yaxşı hiss edəcəksən ki, özün yaxşı olacaqsan. Yaxşı? Daha dəqiq desək, vicdanlı. Cinayət məcəlləsinə görə vicdanlı yox – həyata rəng qatmaq üçün mən qəbri də soya bilərəm, pul lazımdırsa, ölünün gözündəki mis pulları da götürərəm, – özün özünə qarşı vicdanlı olmalısan. Hər şey ola bilərsən, qorxaqdan, hiyləgərdən, ikiüzlüdən, fahişədən başqa – şərəfsiz ürəkdənsə, xərçəng xəstəliyi daha yaxşıdır. Bu riyakarlıq deyil, bu praktiklikdir. Xərçəngdən ölmək olar, bunlarla isə heç yaşamaq olmaz.
***
Bir bizi elə yaxşı başa düşməyə başladıq ki, demək olar ki, sözsüz keçinə bilirdik; Dostluğun daha səthi olub, ancaq daha dərin göründüyü bir vaxtda münasibətlərimizə gərgin boşboğazlığın, özünü təsdiq etmək üçün əsəbi arzunun yerinə keçən həmin mülayim dinclik gəlmişdi.
***
At sürmək təcrübəm uşaq bayramlarında poni minməklə kifayətlənib.
***
Onu elə sevirəm ki, daha özümə yazığım gəlmir, ümidimi itirmirəm. Özümü unudub, onun xoşbəxtliyinə sevinəcək qədər sevirəm.
***
– Əzizim, – o, xahiş etdi, – zəhmət olmasa, o yeşiyi aç və çantamı çıxar. Qız xeylağı dodaqlarını boyamadan belə məktubları oxumamalıdır.
***
Məktubu üstümə tulladı.
– Siçanların həyatından roman yazmaq qərarına gəlsən, lazımın olar.
***
Onsuz, özünü harda evdəki kimi hiss edirsənsə, ora da evindir. Mənsə belə yeri hələki tapmamışam.
***
Əzizim, qorxuram. Hə, indi qorxuram. Çünki bunun sonu görünmür. İtirməyincə bilməyəcəksən nə sənindir, nə yox…
Tərcümə: Lamiyə Göycəyeva
