Annotasiya
Ceyn Ostin romanı 1815-ci il avqustun 8-i başlamış və 1816-cı ilin iyuluna başa çatdırmışdır. Romana “Düşüncənin dəlilləri” adının verilməsi yazıçının ölümündən sonra baş tutmuşdur. Əvvəllər o, “Elliotlar” adlanırdı.
Roman sevginin təbii gedişatının olması, gənclər arasındakı məhəbbətin maddi rifah yox, qarşılıqlı hisslər əsasında qurulması haqqındadır. Ceyn Ostinin bütün əsərləri avtobioqrafik səciyyə daşıyır. Ancaq onların içində onun həyatına tam uyğun gələn bu əsər sayıla bilər. Baxmayaraq ki, yazıçı öz qəhrəmanı Anna Eliotu xoşlamır və onu “çox yaxşı biri” adlandırırdı. İlk dəfə “Düşüncənin dəlilləri” “Nortenger abbatlığı” ilə birlikdə 1817-ci ilin dekabrında çap edilmişdir. Nəşri Henri Ostin həyata keçirmiş, ön sözü də o yazmışdır.
Karandaşın izi ilə
Xoşladığımız şeylərə bəraət qazandırmaq üçün necə də tez səbəb tapırıq!
***
Daha sakitcə sizi dinləyə bilmirəm. Necə olursa olsun sizinlə mütləq danışmalıyam. Siz mənim qəlbimi qırırsınız. Mən yarı ölüm, yarı ümid içindəyəm. Deməyin ki, mən gecikmişəm və bu cür əziz, dəyərli hisslər həmişəlik yox olub. Mən özümü səkkiz il yarım əvvəl mənim qəlbimi qırdığınız zaman sizə qarşı olan sevgimdən daha böyük ürəklə sizin ixtiyarınıza verirəm.
-Nə cürətlə deyirsiz ki, kişi qadından tez unudur və onun sevgisi daha tez ölür. Mən sizdən başqa heç kimi sevməmişəm. Bəlkə də mən haqsız olmuşam, bəlkə də zəif və küskün olmuşam, amma heç vaxt sevgimə dönük olmamışam. Yalnız sizə görə mən Bata gəlmişəm. Mənim bütün fikirlərim və gələcəyim yalnız sizinlə bağlıdır. Axı siz bunu görmürsünüz? Bəlkə mənim istəyimi başa düşmürsünüz? Əgər sizin hisslərinizi oxuya bilsəydim, heç bu on günü gözləməzdim. Artıq yaza bilmirəm. Hər an sizin dediklərinizi eşitdikcə həyəcanlanıram. Səsinizi aşağı salırsınız, ancaq onu başqa səslərdən seçə bilirəm. Ən yaxşı, ən gözəl məxluq! Siz həqiqətən bizə inanırsınız. Siz inanırsınız ki, kişilər də sevgidə həqiqi bağlılıq və daimilik göstərə bilərlər. İnanın ki, bu hisslər ən coşqun, ən qəti….F.V
Mən getməliyəm, öz bəxtimdən xəbərsiz. Lakin qayıdacam, ya buraya, ya da tez bir zamanda axşamkı ziyafətə. Bir söz, bir baxış mənim bu axşam sizin atanız evinə gəlməyim və ya həmişəlik tərk etmək üçün kifayət olacaq.
***
Bəzən elə olur ki, qadın 29 yaşında 10 il əvvəl olduğundan daha gözəl görünür və ümumiyyətlə, əgər ciddi xəstəlik və ya narahatçılıq olmayıbsa, bu yaşda heç bir qadın öz gözəlliyini itirmir.
***
Hamımız yaxşı agahıq ki, birilərinin hərəkətlərini və məqsədlərini o birilərinin diqqətindən və marağından gizlətmək nə qədər çətindir!
***
Aşiq olmaq üçün hər iki tərəfə cazibənin tam yarısı kifayət etmiş olardı, çünki onun (oğlan) başını qatmağa işi yox idi, onun (qız) isə sevməyə kimsəsi…
***
Kimin o birində daha çox mükəmməllik gördüyünü və ya kimin daha çox xoşbəxt olduğunu demək çətin idi: Anne-nin ondan sevgi etirafları və təkliflərini eşitməsində, yoxsa Frederick-in hisslərinin qarşılıqlı olmasında…
***
Belə kədərli və qısa hekayənin bitməsindən yeddi ildən çox zaman ötmüşdü: və zaman ona (oğlan) olan bağlılığı demək olar ki, azaltmışdı. Lakin o (qız) zamanın özündən asılı qalmışdı.
***
Gəncliyində onu ehtiyatlı olmağa məcbur etmişdilər, yaşlandıqca o əsl hissərin nə olduğunu öyrənmişdi: qeyri-təbii başlanğıcın təbii sonu.
***
Bir kəs üçün yaxşı olmaq, hətta xoşagəlməyən tərzdə belə, ən azı yaxşı qəbul olunmayaraq rədd edilməkdən yaxşıdır.
***
Ann hesab edirdiki, o artıq utanmaq və qızarmaq dövrünü çoxdan keçib: lakin əlbəttə ki, o, hələ hiss-həyəcan dövrünü keçməsi qədər yaşlı deyildi.
***
Ərlər və arvadlar müqavimət göstərməyin nə vaxt mənasız olduğunu adətən tez başa düşürlər.
***
Uşağın qayğısına qalmaq kişi işi deyil: bu onun sahəsi deyil. Xəstə uşaq hər zaman ananın mülkiyyətidir – bunu müəyyən edən isə onun hissləridir.
***
Bir zamanlar onlar bir-birləri üçün hər şey idilər! İndi isə, heç nə!
***
Onlar qədər belə açıq olan iki ürək, oxşar zövqlər, fikirlərin eyniliyi, gözoxşayan görünüş ola bilməzdi.
***
Əminəm ki, o, Xanım Rasselin xoşuna gələcək. O, xanimin xoşladığı tipdəndir. Ona kitab ver, bütün günü oturub oxusun.
***
Başqa şeylərdə olduğu kimi səs-küydə də hər kəsin öz zövqü var. Və səslərin zərərsiz və ya zərərli olması onların miqdarından çox növündən asılıdır.
***
– Cənab Elliot, mənim üçün yaxşı kompaniya – ağıllı, savadlı və ünsiyyyətə meylli olan insanlar toplusudur. Bax buna mən yaxşı kompaniya deyərəm”
-Siz səhv edirsiniz, xanım, siz dediyiniz yaxşı deyil, əla kompaniyadır. Yaxşı kompaniyanın olması üçün ad-san, təhsil və davranış yetərlidir və təhsilə gəldikdə bu o qədər də vacib deyil. Ad-san və yaxşı davranış qaydaları əsasdır.
***
Bir insanın düşüncəsi başqasının qədər yaxşı ola bilər, lakin biz hər birimiz öz fikirlərimizi daha üstün tuturuq.
***
Sınağa çəkilən zaman insan bəzən özünün yaxşı cəhətlərini nümayiş etdirir. Amma, ümumiyyətlə, onun gücündən çox zəif tərəfləri nəzərə çarpır. Biz adətən iradə və səxavət haqqında yox, xüdbinlik və səbirsizlik haqda eşidirik. Bu dünyada əsl dostlar nə qədər də azdır! O qədər insan var ki, iş-işdən keçmədən ciddi fikirləşməyi unudur.
***
Cənab Elliot ağıllı, dərrakəli, ehtiyyatlı idi, lakin o açıq deyildi. Onun heç vaxt hisslərini büruzə verdiyini, başqalarının yaxşı və ya pis olması haqqında öz hiddətini və ya heyrətini bildirməsini müşahidə etmək mümkün deyildi. Anne üçün bu, qeyri-mükəmməllik idi… O, insanlarda səmimilik, səxavət və canlı xarakterə üstünlük verirdi. İstilik və şövq hələ də onun üçün əsas idi. O hiss edirdi ki, ehtiyatsızlıq və ya tələsiklik ucbatından xoşagəlməyən, lakin səmimi söz deyənlərə, fikri heç zaman dəyişməyən, dili heç vaxt çaşmayanlardan daha çox etibar edə bilər.
***
Annın xoşbəxtliyini onun bacısının xoşbəxtliyi ilə müqayisə etmək təhqir olardı: birinin sevinc mənbəyi xüdbin şöhrətpərəstlik idi, digərininki isə səmimi bağlılıq.
***
Kamden Pleysə çoxdandır ki, baş çəkməmişəm və xanım Ann Elliot haqqında yeni xəbər bilməmək məni çox üzür. Ona hörmətim böyükdür, çünki o, ümumilikdə öz yaxşı cəhətlərinin ən azı yarısı haqqında bixəbər olmaq qədər təvazökardır və onun o qədər yaxşı cəhətləri var ki, onun təvazökarlığı başqa qadınlardan fərqli olaraq təbii hal kimi görünür.
***
Biri dünyada kifayət qədər uzun yaşadıqda, qadın və ya kişinin pul üçün evlənməsi onu təəcübləndirməyəcək qədər adi hal alır.
***
– Bütün diqqət cənab Elliotun üstündə olacaq. Nəzərə al ki, o mənim atamın varisidir: ailəmizin gələcək nümayəndəsi…
– Mənə varislər və nümayəndələr barədə danışma” Çarlz qışqırdı. “Mən yeni doğan günəşə baş əymək üçün hakimiyyətə etimadsızlıq göstərənlərdən deyiləm. Əgər sənin atanın xatirinə ziyafətə getmirəmsə, onun varisinin xatirinə getmək gülünc olardı.
Tərcümə: Lamiyə Göycəyeva
